τέχνη- επιστήμη -τεχνολογία

 

1ο κείμενο

Ασπασία Δασκαλοπούλου, «Η επιστήμη και η τέχνη συναντώνται στον 21ο αι.»

«Με τη γέννηση της ψηφιακής τέχνης, εικόνας ή ήχου, και τη χρήση των αλγορίθμων, οι καλλιτέχνες δεν χρησιμοποιούν μόνο τα μέσα της επιστήμης και της τεχνολογίας, αλλά γίνονται πια ένα με αυτά» δηλώνει στην «Κ» ο Άρθουρ Μίλερ.

 Σήμερα στον χώρο της τέχνης συντελείται μια σιωπηλή επανάσταση. Καλλιτέχνες δουλεύουν χέρι-χέρι με επιστήμονες και παράγουν δημιουργίες που επιχειρούν να αλλάξουν τον τρόπο που σκεφτόμαστε και βλέπουμε τον κόσμο. Ο καθηγητής Ιστορίας και Φιλοσοφίας της επιστήμης στο University College London και διάσημος συγγραφέας, Arthur I. Miller, μέσα από το νέο του βιβλίο «Colliding Worlds: How Cutting-Edge Science is Redefining Contemporary Art» («Συγκρουόμενοι κόσμοι: Πώς η επιστήμη αιχμής επαναπροσδιορίζει τη μοντέρνα τέχνη»), διηγείται την ιστορία τού πώς η τέχνη, η επιστήμη και η τεχνολογία διασταυρώνονται στον 21ο αιώνα. «Οι επιστήμονες και οι καλλιτέχνες είναι εξίσου δημιουργικοί. Προσπαθούν να κάνουν ορατό το αόρατο, κοιτάζουν πέρα από παγιωμένες αντιλήψεις και αναζητούν ενδιαφέροντες τρόπους για να αναπαραστήσουν τη φύση» λέει ο δρ Μίλερ, ο οποίος θα βρεθεί στην Αθήνα την Τετάρτη 18 Μαρτίου για να μιλήσει γι’ αυτή τη φαινομενικά αταίριαστη σχέση στο πλαίσιο του φεστιβάλ επιστήμης της Αθήνας, «Athens Science Festival».

– Από πότε κρατάει αυτή η σχέση επιστήμης και τέχνης;

– H σύνδεση επιστήμης, τέχνης και τεχνολογίας πάει αιώνες πίσω, τουλάχιστον από την εποχή του Λεονάρντο Ντα Βίντσι. Τα σχέδια αεροπλάνων ή υποβρυχίων που φιλοτεχνούσε τα θεωρούσε εξίσου καλλιτεχνικά έργα με τη Μόνα Λίζα. Εκατό περίπου χρόνια μετά, γύρω στο 1687, όταν ανακαλύφθηκαν οι νόμοι της κίνησης του Νεύτωνα, η επιστήμη κατέκτησε τον κόσμο. Έκτοτε, με την επονομαζόμενη επιστημονική επανάσταση, η αντικειμενική αναζήτηση της αλήθειας εναποτέθηκε στα χέρια της επιστήμης, ενώ η τέχνη θεωρήθηκε απλά κάτι επιπόλαιο και αστόχαστο. Η επιστήμη μπορούσε πια να κάνει προβλέψεις, και οι νόμοι του Νεύτωνα μπορούσαν να εξηγήσουν φαινόμενα του ουρανού και της γης. Έτσι, άρχισε ο διχασμός μεταξύ επιστήμης και τέχνης, και χρειάστηκε να περάσουν αρκετοί αιώνες για να αποκατασταθεί αυτή η σχέση.

– Πότε άρχισαν να συγκλίνουν;

– Άρχισαν να ξαναέρχονται κοντά στην αρχή του 20ού αιώνα, εξαιτίας του έργου του Αϊνστάιν και του Πικάσο. Η αναζήτηση της συμμετρίας ήταν στο επίκεντρο της επιστημονικής σκέψης και του έργου του Αϊνστάιν. Η θεωρία της σχετικότητας ήταν στην πραγματικότητα απόρροια μιας αισθητικής δυσφορίας του ίδιου απέναντι στην κατάσταση που επικρατούσε στον χώρο της επιστήμης το 1905. Η οπτική φαντασία ήταν πολύ σημαντική για τον Αϊνστάιν. Πίστευε ότι η εικόνα προηγείται των λέξεων και ανακάλυψε τις μεγάλες θεωρίες του, της ειδικής και γενικής σχετικότητας, μέσα από έντονα οπτικά πειράματα. Μέσα από τέτοια πειράματα γεννήθηκε και η αντίληψη της συμμετρίας, τόσο για τον κόσμο, όσο και στις επιστημονικές θεωρίες. Αυτές οι σημαντικές εξελίξεις στην επιστήμη, την τεχνολογία και τα μαθηματικά, έδωσαν την έμπνευση στον Πάμπλο Πικάσο να δημιουργήσει έργα όπως «Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν» (Les Demoiselles d’Avignon, 1907).

Νέοι τρόποι έκφρασης

– Η επιστήμη αποτελεί μόνο έμπνευση ή εμπλέκεται και με άλλους τρόπους στην καλλιτεχνική δημιουργία;

– Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα οι καλλιτέχνες χρησιμοποίησαν μόνο τις ιδέες της επιστήμης και της τεχνολογίας. Στο δεύτερο μισό όμως του προηγούμενου αιώνα άρχισαν να χρησιμοποιούν και τα μέσα τους. Στη δεκαετία του ’90, με τη συγκλονιστική πρόοδο στη βιοτεχνολογία, με παραδείγματα όπως η εξωσωματική γονιμοποίηση, η μεταμόσχευση οργάνων και η λειτουργική μαγνητική τομογραφία, οι καλλιτέχνες διαπίστωσαν ότι δεν έχουν την πολυτέλεια να μην ενδιαφερθούν γι’ αυτές τις συναρπαστικές εξελίξεις. Ήταν γι’ αυτούς ένας άλλος τρόπος να εκφράσουν συναισθήματα και να αναπαραστήσουν τη φύση, θέματα που έχουν υπάρξει πάντα μεγίστης σημασίας για τους καλλιτέχνες. Στο τέλος του 20ού αιώνα και στις αρχές του 21ου η τέχνη, η επιστήμη και η τεχνολογία άρχισαν να μπλέκονται ακόμα περισσότερο μεταξύ τους. Με τη γέννηση της ψηφακής τέχνης, εικόνας ή ήχου, και τη χρήση των αλγορίθμων, οι καλλιτέχνες δεν χρησιμοποιούν μόνο τα μέσα της επιστήμης και της τεχνολογίας, αλλά γίνονται πια ένα με αυτά.

– Αυτή η συνεργασία όμως μοιάζει να έχει μονόδρομο όφελος.

– Πράγματι, σήμερα οι καλλιτέχνες ωφελούνται περισσότερο από τους επιστήμονες. Όσο όμως οι καλλιτέχνες μαθαίνουν περισσότερα για την επιστήμη και την τεχνολογία αρχίζουν να συνεισφέρουν και να προσφέρουν και οι ίδιοι στην επιστημονική έρευνα. Η ομάδα danceroom Spectroscopy, για παράδειγμα, η οποία χορογραφεί θέματα όπως η μοριακή φυσική και η δυναμική των μορίων, προσέφερε στην επιστήμη ένα χρήσιμο εργαλείο. Στην παράστασή τους «Hidden Fields» («Κρυμμένα Πεδία») που συνδυάζει τον χορό με την εξελιγμένη ψηφιακή τέχνη και τη φυσική, η κίνηση των χορευτών μεταμορφώνεται σε ενεργειακά πεδία, που με τη σειρά τους δημιουργούν παρεμβολές σε υπολογιστικές προσομοιώσεις μοριακής δυναμικής, επιτρέποντας στους θεατές να εκτιμήσουν την ομορφιά της καθημερινής κίνησης μέσα από την επιστήμη και την τεχνολογία. Οι εξαιρετικά, όμως, γρήγοροι αλγόριθμοι που αναπτύχθηκαν για τους σκοπούς αυτής της παράστασης, για να ενώσουν δηλαδή την κίνηση των χορευτών με τις προσομοιώσεις της κίνησης των μορίων, μπορούν να βοηθήσουν τους επιστήμονες να ελέγχουν διαδραστικά αλυσίδες πρωτεϊνικών μορίων. Μέσα από αυτή τη διαδικασία οι επιστήμονες μπορούν να διερευνήσουν τους δεσμούς εκείνους των πρωτεϊνικών μορίων που οδηγούν σε παθήσεις όπως ο διαβήτης, η κυστική ίνωση ή η νόσος του Πάρκινσον, και να αναπτύξουν μεθόδους που αποτρέπουν τον σχηματισμό τέτοιων επιβλαβών δομών. Οι συνεργασίες επιστήμης-τέχνης ωφελούν βέβαια και την ίδια την κοινωνία, με την έννοια ότι οι άνθρωποι ανακαλύπτουν μία άλλη μορφή τέχνης. Ακόμα και η διαδικασία του να εκτιμήσει κάποιος ένα τέτοιο καλλιτεχνικό έργο χρειάζεται μία άλλη θεώρηση των πραγμάτων. Για να εκτιμήσεις την ηλεκτρονική τέχνη, για παράδειγμα, χρειάζεται να έχεις αρκετές γνώσεις πάνω στους τομείς των υπολογιστών και των αλγορίθμων.

Αβανγκάρντ

– Γράφοντας το πρόσφατο βιβλίο σας, πού καταλήξατε σχετικά με τη σημερινή σχέση επιστήμης και τέχνης;

-Για τη συγγραφή αυτού του βιβλίου πήρα συνεντεύξεις από περισσότερους από 80 καλλιτέχνες και επιστήμονες που ενδιαφέρονται για τη συνεργασία τέχνης-επιστήμης. Μέσα από αυτή τη διαδικασία εξήγαγα πολλά συμπεράσματα. Το κυριότερο όμως είναι ότι η τέχνη και η επιστήμη εξαφανίζονται με τον τρόπο που τις ξέρουμε σήμερα, και συντήκονται σε μία τρίτη κουλούρα, τη νέα αβανγκάρντ.

2ο κείμενο

 Βιβή Ντριγκόγια, «Πώς η τεχνολογία αλλάζει την τέχνη»

Όταν σκέφτομαι την τέχνη, πάντα αυτό που μου έρχεται στο μυαλό είναι πίνακες ζωγραφικής, πινέλα, χρώματα, αγάλματα και σύγχρονα installations ονόματα όπως ο Picasso, ο Dali ή ο Leonardo da Vinci. Και μετά όταν σκέφτομαι την τεχνολογία, εικόνες από υπολογιστές και smartphones το Ίντερνετ, είναι αυτά που πλημμυρίζουν το μυαλό. Διαχρονικά, πάντα η τεχνολογία έδινε στους καλλιτέχνες τα νέα εργαλεία και μέσα έκφρασης. Σήμερα περισσότερο από ποτέ, αυτές οι δύο φαινομενικά απομακρυσμένες έννοιες είναι περισσότερο συνδεδεμένες από ποτέ με την τεχνολογία να παίζει καταλυτικό ρόλο τόσο στην εξέλιξη της τέχνης όσο και στη διάδοση της.

Σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης, άνθρωποι εξελίσσονται, ερευνούν, δημιουργούν και σχηματίζουν τον κόσμο του αύριο. Το διαδίκτυο, τα κοινωνικά δίκτυα, οι νανο- και βιοτεχνολογίες, η επαυξημένη πραγματικότητα, η εικονική πραγματικότητα είναι οι έννοιες που αλλάζουν την όψη της καθημερινότητάς μας, τις δυνατότητες που μας προσφέρονται και το πώς αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Επιστήμονες, ερευνητές, επιχειρηματίες αλλά και μουσικοί, γραφίστες, σκηνοθέτες και σχεδιαστές δημιουργούν νέες ανθρώπινες εμπειρίες. Χάρη σε αυτούς όχι μόνο πρωτότυπη και αυθεντική τέχνη παράγεται παντού, αλλά και τελείως νέες μορφές τέχνης εξελίσσονται και αναπτύσσονται διαρκώς.

Όλο και περισσότεροι καλλιτέχνες προχωράνε πέρα από τα όρια αυτού που ονομάζουμε συμβατικό ψάχνοντας νέους τρόπους έκφρασης και ενσωματώνοντας νέα και συχνά ετερόκλητα στοιχεία στη δουλειά τους. Η τέχνη γίνεται όλο και λιγότερο στατική, υιοθετώντας νέες μορφές από την εκτύπωση ψηφιακά μοντελοποιημένων γλυπτών σε τρεις διαστάσεις μέχρι flash mobs από φωτογράφους που συγκεντρώνουν χιλιάδες γυμνούς εθελοντές σε μια παραλία.

Η Δύναμη του διαδικτύου

Οι σύγχρονες μέθοδοι με τις οποίες η τέχνη δημιουργείται, προωθείται, διατηρείται και διαχέεται έχουν επίσης μετασχηματιστεί ως αποτέλεσμα της στροφής της κοινωνίας σε μια κοινωνικά διασυνδεδεμένη μορφή στην εποχή του διαδικτύου και του παγκόσμιου ιστού. Αυτό που συνέβαινε τα προηγούμενα χρόνια ήταν ότι οι καλλιτέχνες πήγαιναν σε μια gallery με το portfolio που διέθεταν και στη συνέχεια η gallery αποφάσιζε αν η συγκεκριμένη δουλειά ήταν αρκετά καλή, για να εκτεθεί και να προωθηθεί. Πλέον οι δημιουργοί στρέφονται στο διαδίκτυο, για να αναδείξουν αλλά και να πουλήσουν τη δουλειά τους. Με νέες υπηρεσίες συγκέντρωσης χρηματοδότησης όπως το crowdfunding, για πρώτη φορά καλλιτέχνες έχουν τη δυνατότητα να διεκδικήσουν και να πάρουν χρήματα online, για να ακολουθήσουν το όνειρο και τις ιδέες τους. Ένα παράδειγμα είναι ότι μόνο το 2011, η γνωστή ιστοσελίδα για crowdfunding Kickstarter συγκέντρωσε περισσότερα από 100 εκατομμύρια δολάρια για περισσότερα από 27000 projects σχετικά με την τέχνη.

Οι καλλιτέχνες χρησιμοποιούν τα κοινωνικά μέσα ως ένα πολύ ισχυρό εργαλείο που τους βοηθάει να αλλάξουν τη σχέση μεταξύ συλλεκτών και κοινού με το να εντοπίζουν ανθρώπους που ενδιαφέρονται για συγκεκριμένα έργα εύκολα και αποτελεσματικά. Η αλλαγή αυτή στη νοοτροπία συμβαίνει ήδη και είναι πολύ μεγάλη για την αγνοήσει κανείς.

Είναι Πραγματική τέχνη;

Στον κόσμο των smartphones και με τις δυνατότητες που προσφέρουν τα apps σχεδόν όλοι δημιουργούμε ή θέλουμε να δημιουργούμε τέχνη. Με artistic φωτογραφίες, με ρεμίξ μουσικής, με την επεξεργασία βίντεο. Η ευκολία, όμως, με την οποία πλέον δημιουργείται τέχνη και αυτή η ποικιλία εργαλείων που είναι διαθέσιμη είναι και μια από τις αιτίες για κακή τέχνη που βλέπουμε να εκτίθεται γύρω μας. Στην τέχνη ό,τι είναι δημοφιλές δεν είναι απαραίτητα και καλό και το αντίστροφο. Πολλές ιδέες και τεχνοτροπίες απορρίφθηκαν αρχικά ως κακές ή πολύ πρωτοποριακές για να κερδίσουν μεγάλη δημοτικότητα πολύ αργότερα. «Δεν πιστεύω ότι κάποιος μπορεί να προβλέψει ή να προδιαγράψει το μέλλον της τέχνης. Είναι το διάσημο "ettonez-moi" (εκπλήξτε με) των Diaghilev και Cocteau - η σπουδαία τέχνη πάντα μας συναρπάζει, ή τουλάχιστον το λιγότερο μας πάει ως εκεί, προσδοκούμε» Hans Ulrich Obrist, Serpentine Gallery. Οι σύγχρονοι καλλιτέχνες έχουν να αντιμετωπίσουν μια πρόκληση. Να είναι ανοικτοί σε νέες τεχνολογίες που οδηγούν σε νέες μορφές και νέους τρόπους έκφρασης αλλά παράλληλα να παραμείνουν δημιουργικοί, εφευρετικοί, να δημιουργήσουν τέχνη που εξυψώνει και φεύγει πέρα από το συνηθισμένο. Όσο η τεχνολογία και ιδιαίτερα οι υπολογιστές θα συνεχίσουν να εξελίσσονται, πάντα θα υπάρχουν αυτοί που πειραματίζονται και βγαίνουν πέρα από τα όρια αυτού που έχει γίνει ως τώρα και που δημιουργούν αριστουργήματα. Το θέμα είναι η εμπειρία που προσφέρει ο καλλιτέχνης στον θεατή: αν το έργο έχει κάτι να του πει, αν μπορεί να αλλάξει τον τρόπο που βλέπει τον κόσμο, αν μπορεί να στείλει μηνύματα, και αυτό είναι κάτι που δεν έχει σχέση με το μέσο το οποίο χρησιμοποιείται για να δημιουργηθεί η τέχνη. (Πηγή: BBC)

Ερωτήσεις – Δραστηριότητες

1^ο κείμενο – Α΄ ομάδα

1.Πώς θα προσδιορίζατε το είδος του 1ου κειμένου;

2. Πώς ο Αϊνστάιν και ο Πικάσο συνέβαλαν στη σύγκλιση επιστήμης και τέχνης, σύμφωνα με τον καθηγητή Arthur I. Miller (1ο κείμενο);

3. Πώς διαμορφώνεται σήμερα, σύμφωνα με τον καθηγητή Arthur I. Miller (1ο κείμενο), η σχέση ανάμεσα στην τέχνη και την επιστήμη;

 

2^ο κείμενο – Β΄ομάδα

1.      Το άρθρο της Ντριγκόγια Βιβή, «Πώς η τεχνολογία αλλάζει την τέχνη» (2ο κείμενο), επιβεβαιώνει τις απόψεις και διαπιστώσεις του καθηγητή Arthur I. Miller για τη σχέση επιστήμης και τέχνης (1ο κείμενο); Ποια επιπλέον στοιχεία παραθέτει για τη σχέση αυτή;

2.      «Σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης άνθρωποι εξελίσσονται, ερευνούν, δημιουργούν και σχηματίζουν τον κόσμο του αύριο». Τι εννοεί η αρθρογράφος του κειμένου 2 με τη συγκεκριμένη φράση; Να αναπτύξετε τη σκέψη της σε 40-50 λέξεις.

Ερωτήσεις – δραστηριότητες και για τις δύο ομάδες

1.       «Οι επιστήμονες και οι καλλιτέχνες είναι εξίσου δημιουργικοί. Προσπαθούν να κάνουν ορατό το αόρατο, κοιτάζουν πέρα από παγιωμένες αντιλήψεις και αναζητούν ενδιαφέροντες τρόπους για να αναπαραστήσουν τη φύση». «Η αναζήτηση της συμμετρίας ήταν στο επίκεντρο της επιστημονικής σκέψης και του έργου του Αϊνστάιν […]Αυτές οι σημαντικές εξελίξεις στην επιστήμη, την τεχνολογία και τα μαθηματικά, έδωσαν την έμπνευση στον Πάμπλο Πικάσο να δημιουργήσει έργα όπως «Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν» Μπορείτε να επιβεβαιώσετε την παραπάνω άποψη του καθηγητή Arthur I. Miller  και της Ασπ. Δασκαλοπούλου παρατηρώντας τον πίνακα του Πικάσο «Οι Δεσποινίδες της Αβινιόν» (Les Demoiselles d’Avignon, 1907);

2.Το άρθρο της Ντριγκόγια Βιβή, «Πώς η τεχνολογία αλλάζει την τέχνη» (2ο κείμενο), επιβεβαιώνει τις απόψεις και διαπιστώσεις του καθηγητή Arthur I. Miller για τη σχέση επιστήμης και τέχνης (1ο κείμενο); Ποια επιπλέον στοιχεία παραθέτει για τη σχέση αυτή;

3.Πιστεύετε ότι η ψηφιακή τέχνη μπορεί να είναι καλή τέχνη; Να τεκμηριώσετε την απάντησή σας με βάση τα παραπάνω κείμενα.

4. Να επιλέξετε ένα ψηφιακό καλλιτεχνικό έργο, από τη σελίδα Kickstarter, ή από αλλού, και να συντάξετε ένα κείμενο με το οποίο θα το παρουσιάσετε στους συμμαθητές σας. Μπορείτε να εργαστείτε σε ομάδες ή ατομικά. Για την παρουσίασή σας θα μπορούσατε να ακολουθήσετε ως βασικούς άξονες τις παρακάτω ερωτήσεις:

• Ποιο είναι το θέμα του έργου;

• Ποια είναι η ιστορία που αφηγείται ή τι παρουσιάζει; κ. ο. κ.;

• Ποια μέσα χρησιμοποιήθηκαν για την παραγωγή του;

• Ποια εντύπωση δημιουργούν τα χρώματα ή άλλα στοιχεία (π.χ. οι ήχοι) που χρησιμοποιήθηκαν;

• Ποια χαρακτηριστικά του έργου σάς έκαναν ιδιαίτερη εντύπωση και γιατί;

• Ποια είναι η συνολική εντύπωση που σας δημιούργησε το συγκεκριμένο έργο;

• Ποια συναισθήματα σας δημιουργήθηκαν;