Α . Η Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η  Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α  Μ Ε Τ Α  Τ Η Ν  Ε Π Α Ν Α Σ Τ Α Σ Η

Κεφ. 1 Τα δημογραφικά δεδομένα

1. Να αναφερθείτε στην εξέλιξη της έκτασης και του πληθυσμού της Ελλάδας έως το 1881 σε συνδυασμό με τα δεδομένα του πίνακα 1 της σ. 13.

2. Να περιγράψετε την κατάσταση α)της υπαίθρου και β) των πόλεων μετά την  Επανάσταση, αξιοποιώντας επιπλέον και τα δεδομένα του πίνακα 2 της σ. 14 – όσον αφορά τις πόλεις Αθήνα, Πάτρα, Πειραιάς.

Κεφ. 2 Οι παραγωγικές δυνάμεις μέσα και έξω από την Ελλάδα και η «Μεγάλη Ιδέα»

 1. Να εξηγήσετε γιατί πολλές δεκαετίες μετά την ανεξαρτησία της η Ελλάδα  ξακολουθούσε να μοιάζει περισσότερο με την Ανατολή παρά με τη Δύση.

2. Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να παρουσιάσετε τις επιπτώσεις που είχε στον πολιτικό και οικονομικό τομέα της μικρής Ελλάδας η ύπαρξη ισχυρών κέντρων ελληνισμού έξω από τα σύνορά της και η εθνική ιδεολογία που δημιουργήθηκε ως επακόλουθό της.

Το νέο κράτος είχε δύο πρόσωπα. Το ένα ήταν[…] μία μικρή, φτωχή, αρχαϊκή και αραιοκατοικημένη χώρα. Το άλλο πρόσωπο βρισκόταν μέσα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία αλλά και γύρω από αυτήν. Στην Κωνσταντινούπολη, στη Σμύρνη, όπως και στην Οδησσό, στον Δούναβη ή στην Αλεξάνδρεια, λειτουργούσαν και προόδευαν ελληνικές κοινότητες. Για τα μέλη αυτών των κοινοτήτων, που πλήθαιναν ολοένα στον δέκατο ένατο αιώνα καθώς τα τροφοδοτούσε σταθερό μεταναστευτικό ρεύμα από την Ελλάδα, η  οικονομική δραστηριότητα είχε κοσμοπολίτικη διάσταση, καθώς όχι μόνο ξεδιπλωνόταν σε ευρύτατες γεωγραφικές περιοχές, αλλά και σχετιζόταν με τις προόδους του διεθνούς -του ευρωπαϊκού- κεφαλαίου στην ανατολή. Αυτά τα ισχυρά κέντρα δεν απορροφούσαν από τη φτωχή Ελλάδα μόνο ανθρώπους. Καθώς έδιναν μεγαλύτερες ευκαιρίες ανάπτυξης, συγκέντρωσης και αξιοποίησης κεφαλαίων, ανταγωνιζόντουσαν, κατά κάποιο τρόπο, το μικρό ελληνικό Βασίλειο, αποσπούσαν από αυτό όλες τις προϋποθέσεις για την οικονομική του απογείωση. Όταν λέμε ότι η Ελλάδα των παροικιών ανταγωνιζόταν την καθαυτό Ελλάδα, στο μεγαλύτερο διάστημα του 19ου αιώνα, αυτό ακριβώς περιγράφουμε. Ο ανταγωνισμός αυτός ήταν αρνητικά καταλυτικός για την ανάπτυξη του ελληνικού Βασιλείου, ενώ, επιπλέον, οδήγησε σε σημαντικές παρενέργειες, ιδεολογικές, πολιτικές και έμμεσα οικονομικές. (από το βιβλίο του καθηγητή, σ. 15)

3. Να εξηγήσετε πώς το όραμα της "Μεγάλης Ιδέας" αποτέλεσε τροχοπέδη στην εσωτερική ανάπτυξη του ελληνικού κράτους.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1 . Πολλές δεκαετίες, μετά την ανεξαρτησία της, η Ελλάδα εξακολουθούσε να μοιάζει περισσότερο με την Ανατολή παρά με τη Δύση. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2004

Β  Η  Ε Λ Λ Η Ν Ι Κ Η  Ο Ι Κ Ο Ν Ο Μ Ι Α  Κ Α Τ Α  Τ Ο  1 9 ο  Α Ι Ω Ν Α

Κεφ. 1 Το εμπόριο

1. Να εξηγήσετε γιατί η εσωτερική εμπορική κίνηση είχε καθηλωθεί σε πολύ χαμηλά επίπεδα κατά τον 19ο

αι. Πώς διαφοροποιήθηκε η κατάσταση κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19ου αι.;

2. Ποια η σημασία του εξωτερικού εμπορίου για την ελληνική οικονομία;

3. Ποιοι παράγοντες συντέλεσαν στην ανάπτυξη του εξωτερικού εμπορίου;

5. Ποια ήταν τα εξαγόμενα προϊόντα;

6. Ποια ήταν τα εισαγόμενα προϊόντα;

7. Βασιζόμενοι στις ιστορικές σας γνώσεις κι αντλώντας στοιχεία από τον πίνακα 4 της σ. 19 να αναφερθείτε στις χώρες με τις οποίες είχε αναπτύξει η Ελλάδα εμπορικούς δεσμούς.

8. Να αναφερθείτε στην ελληνική εμπορική δραστηριότητα εκτός των ορίων του ελληνικού κράτους.

9. α) Για ποιους λόγους το μέχρι το 1913 εμπόριο της Ελλάδας ήταν κατά κανόνα εξωτερικό και ποιες συνέπειες είχε αυτό στην ελληνική οικονομία; β) Να το συγκρίνετε με το εμπόριο των Ελλήνων του εξωτερικού.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1.       Κατά τον πρώτο αιώνα της ανεξαρτησίας της Ελλάδας περισσότερο από τα 2/3 (σε αξία) του συνόλου των εξαγωγών ήταν γεωργικά προϊόντα. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2002

2.       Ποια ήταν τα προϊόντα που εξήγε η Ελλάδα κατά τη διάρκεια του πρώτου αιώνα της ανεξαρτησίας της; Μον. 13 ΕΣΠΕΡ 2005

3.       Το μεγαλύτερο μέρος του εξωτερικού εμπορίου της Ελλάδας στη διάρκεια του πρώτου αιώνα της ανεξαρτησίας της αφορούσε γεωργικά προϊόντα. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ 2006

Κεφ. 2 Η εμπορική ναυτιλία

1. Να επισημάνετε τις συγκυρίες που ευνόησαν τη ναυτιλιακή και εμπορική δραστηριότητα των Ελλήνων προεπαναστατικά.

2. Να αναφερθείτε στις επιπτώσεις που είχε η Επανάσταση του 1821 στη ναυτική και εμπορική δραστηριότητα των Ελλήνων.

3. Να αναφέρετε τους παράγοντες που ανέδειξαν τη Σύρο σε σημαντικό κέντρο της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας μετεπαναστατικά.

4. Να αιτιολογήσετε την ανοδική πορεία της ελληνικής ναυτιλίας κατά τον 19^ο αι.

5. Να αναφέρετε τις ενέργειες στις οποίες προέβη το ελληνικό κράτος και η ιδιωτική πρωτοβουλία για την ανάπτυξη της ελληνικής ατμοπλοΐας μετά τα μέσα του 19ου αιώνα

6. Να αναφέρετε πώς επηρέασε ο Α΄ Παγκόσμιος πόλεμος τον ελληνικό εμπορικό στόλο.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1.       Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η ελληνική ναυτιλία ακολούθησε ανοδική πορεία. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 200

2.       Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η ελληνική ναυτιλία ακολούθησε καθοδική πορεία. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2003 ü

3.        Το 1919 ο ελληνικός εμπορικός στόλος είχε υπερδιπλασιαστεί, σε σχέση με το 1914. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2003 ü

4.        Με τη Γαλλική Επανάσταση ευνοήθηκε ιδιαίτερα η ελληνική ναυτιλία. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2003

5.        Η Γαλλική Επανάσταση και οι Ναπολεόντειοι πόλεμοι ευνόησαν ιδιαίτερα την ελληνική ναυτιλία. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2004

6.       Στη διάρκεια της Ελληνικής Επανάστασης η Σύρος δέχτηκε κύματα προσφύγων, κυρίως από τη Χίο. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2)  ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2005

7.       Χρησιμοποιώντας τα στοιχεία που περιέχονται στον παρακάτω πίνακα και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις, να αναφερθείτε στην εξέλιξη της ελληνικής εμπορικής ναυτιλίας από τα μέσα του 19ου ως τις αρχές του 20ου αιώνα. Μονάδες 25 ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2005 (Ο πίνακας της σ. 22 του βιβλίου )

8.       Μόνο προς το τέλος του 19ου αιώνα η ελληνική ναυτιλία ακολούθησε ανοδική πορεία. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2)  ΗΜΕΡ ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2018

Κεφ. 3 Η διανομή των εθνικών κτημάτων

1. α) Να ορίσετε τις "εθνικές γαίες". β) Να αναφερθείτε στην έκταση των εθνικών γαιών.

2. Να αναφέρετε τους τρόπους αξιοποίησης των εθνικών γαιών από το ελληνικό κράτος στη διάρκεια του Αγώνα Ανεξαρτησίας.

3. Να καταδείξετε τις παραμέτρους που κατέστησαν σύνθετο πρόβλημα τη διανομή των "εθνικών γαιών".

4. Να αναφέρετε τα αίτια και τις συνέπειες του πολυτεμαχισμού των "εθνικών γαιών" στο πολιτικοκοινωνικό επίπεδο.

5. Να συγκρίνετε τον πολυτεμαχισμό των εθνικών γαιών στον ελληνικό χώρο με την κατάσταση που επικρατούσε στον αγροτικό τομέα στην ανεπτυγμένη Δύση τον 19^ο 6. Να παρουσιάσετε τον τρόπο με τον οποίο επιλύθηκε το πρόβλημα των "εθνικών γαιών" κατά τα χρόνια 1870-71.

7. Να αναφέρετε τους στόχους και τις συνέπειες των νομοθετικών ρυθμίσεων του 1870-71

8. Να αναφέρετε: α) τους στόχους των νομοθετικών ρυθμίσεων του 1870-71 σχετικά με τον αγροτικό τομέα β) τον στόχο της αγροτικής μεταρρύθμισης του 1917. (+σσ. 43-44).

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1.       Η οριστική αντιμετώπιση του προβλήματος της διανομής των εθνικών κτημάτων έγινε με νομοθετικές ρυθμίσεις κατά την περίοδο 1870-1871. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ 2002

2.       Εθνικές γαίες: ορισμός ΕΣΠΕΡ 2002 (μον. 5), ΗΜΕΡ 2003 (μον. 4), ΕΣΠΕΡ 2004 (μον. 5)

3.        Με ποιον τρόπο αντιμετωπίστηκε οριστικά το πρόβλημα της διανομής των «εθνικών γαιών» μετά το 1870; Μον.14 ΗΜΕΡ 2006

4.       Εθνικές γαίες: ορισμός (μον. 5) ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2016

4.

Κεφ. 4 Η εκμετάλλευση των ορυχείων

1.       Να αναφέρετε τις κύριες δραστηριότητες (σε τι αποσκοπούσαν) σχετικά με την εκμετάλλευση του υπεδάφους στην Ελλάδα.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

2.        Λαμβάνοντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να εκθέσετε την πορεία της μεταλλευτικής βιομηχανίας στην Ελλάδα κατά τον 19ο αιώνα και να αναφέρετε χαρακτηριστικά παραδείγματα.

"Η μεταλλευτική βιομηχανία εξήγειρε την δραστηριότητα και την  κερδοσκοπική των πολιτών τάση, πανταχού δε σχεδόν της Ελλάδος περιέτρεχον τα όρη και τας κοιλάδας προς ανίχνευσιν του υπό την  επιφάνειαν αυτών, κατά την ιδέαν των απλουστέρων, υποκρυπτομένου πλούτου, εξ ου ωνειροπωλούντο αμύθητα κέρδη. Από το 1867 έως το 1875

υπεβλήθησαν στο υπουργείο Εσωτερικών 1.086 αιτήσεις δια την παραχώρησιν μεταλλείων και ορυχείων εκτάσεως εκατομμυρίων στρεμμάτων".

 (Από την έκθεση του τμηματάρχη της Δημόσιας Οικονομίας του Υπουργείου Εσωτερικών Α. Μανσόλα). Μονάδες 25 ΕΣΠΕΡ 2003

3.       Το Λαύριο υπήρξε η πιο γνωστή περιοχή μεταλλευτικής δραστηριότητας στην Ελλάδα του 19ου αιώνα. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2004

4.       Η Ελλάδα του 19ου αιώνα είχε μικρή ποικιλία μεταλλευτικών κοιτασμάτων, σε μεγάλες όμως ποσότητες. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2004

5.       Πώς εξελίχθηκε η εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου στην Ελλάδα από τις αρχές της δεκαετίας του 1860 έως το τέλος του 19ου αιώνα; Μονάδες 14 ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2006

Κεφ. 5 Η δημιουργία του τραπεζικού συστήματος

1. Να διερευνήσετε τους λόγους για τους οποίους η δημιουργία τραπεζικού συστήματος στην Ελλάδα αποτέλεσε κεντρικό σημείο στους κυβερνητικούς σχεδιασμούς.

2. Λαμβάνοντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να περιγράψετε την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το πιστωτικό σύστημα από τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας και μέχρι πριν από το 1841.

« Η αποτυχία της Εθνικής Χρηματιστικής Τράπεζας επί Καποδίστρια δεν απεθάρρυνε τους κεφαλαιούχους. Μεταξύ 1831 και 1840 έγιναν αρκετές προσπάθειες για ίδρυση νέας τράπεζας. Τις προτάσεις υπέβαλαν  αλλοδαποί κυρίως κεφαλαιούχοι, οι οποίοι εκπροσωπούσαν βρετανικά, γαλλικά, ελβετικά, αυστριακά και ολλανδικά κεφάλαια. Πολλές από τις

προτάσεις αυτές είχαν παράλληλο ή κύριο σκοπό να συνδυάσουν την σύσταση της τράπεζας με έναν συμβιβαστικό διακανονισμό των δανείων της Επανάστασης.

 (Γ. Β. Δερτιλή, Ιστορία του ελληνικού κράτους 1830-1920, Πανεπιστημιακές εκδόσεις Κρήτης 2014, σ. 239)

3. Να αναφερθείτε στην εξέλιξη του τραπεζικού συστήματος από τη δεκαετία του 1860 και μετά. (19ος αι.)

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1.       Σε ποια κατάσταση βρισκόταν το πιστωτικό σύστημα της χώρας μέχρι το 1841; (μον. 12) ΗΜΕΡ 2001

2.        Τα κεφάλαια για την ίδρυση της Εθνικής Τράπεζας προήλθαν κυρίως από το εσωτερικό. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2002

3.       Κατά τα πρώτα χρόνια της ανεξαρτησίας το πιστωτικό σύστημα της Ελλάδας βρισκόταν σε πρωτόγονη κατάσταση. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2003

4.        Η ίδρυση τραπεζικού ιδρύματος στο νεοσύστατο ελληνικό κράτος απέβλεπε μόνο στην εξάλειψη της τοκογλυφίας. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2004

5.       Η Εθνική Τράπεζα ιδρύθηκε το 1927. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ 2006

6.  α) Ποια ήταν η οικονομική λειτουργία της Εθνικής Τράπεζας κατά τα πρώτα χρόνια μετά την ίδρυσή της; (μον. 5)

[β) Ποιοι ήταν οι λόγοι ίδρυσης της Τράπεζας της Ελλάδος (μονάδες 5) και ποιος ήταν ο ρόλος της στη διαχείριση των δημοσίων οικονομικών της χώρας μέχρι τις αρχές του 1932; (μον. 5)] Μονάδες 15 ΗΜΕΡ ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2017

Κεφ. 6 Η βιομηχανία

1. Να συγκρίνετε την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η βιομηχανία στον ελληνικό χώρο κατά τον 19^ο αι.

 2. Να προσδιορίσετε τα χαρακτηριστικά των πρώτων μονάδων παραγωγής στον ελληνικό χώρο κατά τις πρώτες δεκαετίες της Ανεξαρτησίας και να αναφέρετε τους λόγους για τους οποίους η βιομηχανική ανάπτυξη παρέμεινε στάσιμη κατ’ αυτήν την περίοδο.

3. Να αναφερθείτε στην ανάπτυξη των βιομηχανικών δραστηριοτήτων από το 1870 και μέχρι τις αρχές του 19ου αι.

4. Να αναφέρετε τα εμπόδια που αντιμετώπιζε η ανάπτυξη της βιομηχανίας στην Ελλάδα α) μέχρι το 1913 β) μετά

το 1913

Ε Ξ Ε Τ Α Σ Ε Ι Σ

1.        Η ελληνική βιομηχανία κατά τη διάρκεια του 19ου αιώνα υπέφερε από την έλλειψη κεφαλαίων. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ 2001

2.       Η εμφάνιση και ανάπτυξη της βιομηχανίας στον ελληνικό χώρο κατά το 19ο αιώνα παρουσίασε τα ίδια γνωρίσματα με τα αντίστοιχα στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2001

3.       Η εμφάνιση και ανάπτυξη της βιομηχανίας στον ελληνικό χώρο κατά το 19ο αιώνα παρουσίασε ελάχιστα κοινά σημεία με όσα συνέβαιναν στο πεδίο αυτό στη Δυτική και Κεντρική Ευρώπη. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2005

4.        Η εμφάνιση σημαντικών βιομηχανικών μονάδων στην Ελλάδα έγινε γύρω στα 1870. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2018

Κεφ. 7 Τα δημόσια έργα

1. Να παρουσιάσετε τις συνθήκες που επικρατούσαν στον τομέα των υποδομών του ελληνικού κράτους κατά το 1830 (προθέσεις και αντιξοότητες).

2. Να αναφερθείτε στη δραστηριότητα που ανέπτυξε το κράτος στον τομέα των χερσαίων συγκοινωνιών μέχρι τη δεκαετία του 1870.

3. Να αναφέρετε τους παράγοντες που προώθησαν την κατασκευή του οδικού δικτύου προς το τέλος του 19ου αι. και τις αρχές του 20ου αι., καθώς επίσης και τους ανασταλτικούς παράγοντες.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1.       Η διάνοιξη της διώρυγας της Κορίνθου ξεκίνησε το 1893. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ 2002

2.       Το 1830 οι υποδομές του ελληνικού κράτους ήταν ακόμα πρωτόγονες. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2003

3.       Το έργο της διάνοιξης της διώρυγας της Κορίνθου ξεκίνησε το 1841. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2005

4.       Ποια δημόσια έργα κατασκευάστηκαν στην Ελλάδα στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ου αιώνα (εκτός από το σιδηροδρομικό δίκτυο); Μονάδες 15 ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2005

Κεφ. 8 Το δίκτυο των σιδηροδρόμων

1. Να εξηγήσετε πώς σχετίζεται η κυριαρχία του σιδηροδρόμου στις χερσαίες μεταφορές με τη βιομηχανική επανάσταση κατά τον 19ο

αι.

2. Να αναφερθείτε στις δυσκολίες που είχαν ως αποτέλεσμα την  καθυστέρηση κατασκευής σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα.

3. Να αναφερθείτε στη χρονική διάρκεια (έναρξη, ολοκλήρωση, φάσεις) κατασκευής του σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα και να το συγκρίνετε με το διεθνές δίκτυο της ίδιας εποχής.

4.  Να αναφερθείτε στις πηγές χρηματοδότησης του σιδηροδρομικού δικτύου στην Ελλάδα

Κεφ. 9 Τα εθνικά δάνεια

1. Αντλώντας στοιχεία από το παρακάτω κείμενο και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να αναφερθείτε στις συνέπειες που είχαν τα δάνεια της Επανάστασης στην μετεπαναστατική οικονομία της χώρας.

      Η παύση πληρωμών ήταν αναπόφευκτη· συνέβη το 1827. Οι ευρωπαίοι ομολογιούχοι άρχισαν έκτοτε να ωρύονται εναντίον των ελληνικών κυβερνήσεων και να κλαυθμηρίζουν ενώπιον των ευρωπαϊκών, απαιτώντας από την Ελλάδα να τους εξοφλήσει εκποιώντας τις εθνικές γαίες- [ …]. Ο αποκλεισμός από τα δυτικά χρηματιστήρια θα διαρκέσει έως το 1878.

     Στην ουσία, θα είναι ένας φαύλος κύκλος. Θα τον συνοψίσει επιγραμματικά η βρετανική πρεσβεία πολύ αργότερα, το 1872, σε μια έκθεσή της με τον εύγλωττο τίτλο «Παράγοντες που εμποδίζουν την υλική πρόοδο της Ελλάδος»: [...]Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που εμποδίζουν την υλική πρόοδο της Ελλάδος είναι η αδυναμία της

ελληνικής κυβέρνησης να προωθήσει δημόσια έργα για την ανάπτυξη χωρίς την βοήθεια ξένου κεφαλαίου [...] και η δυσκολία δανεισμού ξένου κεφαλαίου λόγω του αποκλεισμού της Ελλάδος από τα ευρωπαϊκά χρηματιστήρια.

      Από τις πρώτες στιγμές της ανεξαρτησίας, οι πολιτικές ηγεσίες της χώρας είχαν πλήρη συνείδηση του φαύλου κύκλου. Ήδη από το 1829, ο Καποδίστριας είχε διατυπώσει αίτημα προς τις Δυνάμεις για ένα μεγάλο δάνειο. Λίγα χρόνια αργότερα, το 1832, οι Δυνάμεις θα υπολογίσουν οε 60.000.000 χρυσά φράγκα το ποσό που ήταν απολύτως αναγκαίο για τις ανάγκες της χώρας. Ο ίδιος δεν πρόλαβε να πραγματοποιήσει αυτό το όνειρο. Το 1832, όμως, με τη Συνθήκη του Λονδίνου που ενθρόνισε τον Όθωνα και εγγυήθηκε την ανεξαρτησία της Ελλάδος, οι Μεγάλες Δυνάμεις

δέχθηκαν να εγγυηθούν και για ένα νέο δάνειο, παραβλέποντας την εκκρεμότητα του δανείου της Επανάστασης. Δέκα χρόνια αργότερα, το 1843, οι ελληνικές κυβερνήσεις είχαν κηρύξει νέα παύση πληρωμών. Έκτοτε και έως το 1878 το ελληνικό κράτος δεν είχε καμία πρόσβαση στις διεθνείς αγορές κεφαλαίου.[… ]. (Δερτιλής, Ιστορία, ο.π. σσ. 192-193)

2. Να παρουσιάσετε α) τους λόγους που επέβαλλαν τη δανειοληπτική πολιτική των ελληνικών κυβερνήσεων και

β) τις επιπτώσεις που συνεπάγονταν τα εθνικά δάνεια στην εθνική οικονομία από τη δεκαετία του 1860 και έως το 1892 σε συνδυασμό με τον πίνακα 6 της σ. 37.

Ε Ξ Ε Τ Α Σ Ε Ι Σ

1.        Να αναφέρετε τους λόγους που οδήγησαν τις ελληνικές κυβερνήσεις σε δανεισμό κατά την περίοδο 1860-1892 καθώς και τους τρόπους αξιοποίησης αυτών των δανείων. (μον. 12) ΕΣΠΕΡ 2001

2.       Για ποιους λόγους οι ελληνικές κυβερνήσεις από τη δεκαετία του 1860 ως και τη δεκαετία του 1880 προέβησαν στη σύναψη δανείων και ποιες ανάγκες κάλυψαν τα εθνικά αυτά δάνεια; Μονάδες 12 ΕΣΠΕΡ 2006

Κεφ. 10 Η πτώχευση του 1893 και ο Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος

1. Να προσδιορίσετε τις συνθήκες που οδήγησαν την Ελλάδα σε καθεστώς Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου.

2. Να εξηγήσετε τους όρους: πτώχευση, Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος

3. Να αναφέρετε τον στόχο του ΔΟΕ και τους τρόπους με τους οποίους ο ΔΟΕ διαχειρίστηκε την κατάσταση μετά το 1898.

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1.       Μετά την επιβολή του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου, η εγγύηση των Δυνάμεων αύξησε την πιστοληπτική ικανότητα του κράτους. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ 2001

2.       Ορισμός: Διεθνής Οικονομικός Έλεγχος (ΔΟΕ) (μον. 5) ΕΣΠΕΡ 2001

3.       «πτώχευση» (1893): Ορισμός (μον. 4) ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2005

4.       Τα θετικά αποτελέσματα του Διεθνούς Οικονομικού Ελέγχου (Δ.Ο.Ε.) επέτρεψαν την πραγματοποίηση των μεταρρυθμίσεων του Χαριλάου Τρικούπη. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2006

Κεφ. 11 Το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο

1. Να προσδιορίσετε τις περιοχές δραστηριοποίησης του εξωελλαδικού ελληνικού κεφαλαίου και να αναφερθείτεστη σημασία που είχε το εξωελλαδικό ελληνικό κεφάλαιο για την εγχώρια οικονομία, αλλά και για το μικρό ελληνικό κράτος.

2. Να εξηγήσετε τις σχέσεις των Ελλήνων της διασποράς με το ελληνικό κράτος μέχρι τη δεκαετία του 1870.

3. Να προσδιορίσετε τις ανάγκες, οι οποίες κατά τη δεκαετία του 1860 οδήγησαν το ελληνικό κράτος στην αναζήτηση τρόπων αξιοποίησης των δυνατοτήτων της ομογένειας.

4. Ορισμός Τανζιμάτ.

5. Να προσδιορίσετε τις συνθήκες που οδήγησαν τους Έλληνες κεφαλαιούχους της Διασποράς να αναζητήσουν στην Ελλάδα νέο πεδίο επιχειρηματικής δραστηριότητας κατά τη δεκαετία του 1870.

6. Να αναφέρετε τους τομείς δραστηριοποίησης του εξωελλαδικού κεφαλαίου εντός των ορίων του ελληνικού κράτους.

7. Να εξηγήσετε για ποιους λόγους το βασικό χαρακτηριστικό των επενδύσεων των Ελλήνων της Διασποράς εντός του ελληνικού κράτους μέχρι και τα τέλη του 19ου αι. ήταν ο ευκαιριακός χαρακτήρας και η ρευστότητα.

8. Να περιγράψετε τις συνθήκες κάτω από τις οποίες διεκόπησαν οι δραστηριότητες των Ελλήνων κεφαλαιούχων στην ανατολική Μεσόγειο στις αρχές του 20ου και να διερευνήσετε τις συνέπειες που είχε αυτό στην ελλαδική οικονομία.

9. Να αναφερθείτε στη μεγάλη μάζα των Ελλήνων της Διασποράς και στον ρόλο της στην οικονομία του ελληνικού κράτους. (+σ. 49 για την υπερπόντια μετανάστευση)

(Κ. Τσουκαλά, Εξάρτηση και αναπαραγωγή, σσ. 256-257)

ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ

1.       Ορισμός: Τανζιμάτ (μον. 5) ΗΜΕΡ 2001

2.       Οι συνταγματικές μεταρρυθμίσεις του Τανζιμάτ (1856) έδιναν διευρυμένα δικαιώματα στους χριστιανούς της Οθωμανικής αυτοκρατορίας. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΕΣΠΕΡ 2001

3.       Ορισμός: Τανζιμάτ (μον. 5) ΕΣΠΕΡ ΕΠΑΝ 2003

 Βασικό χαρακτηριστικό των επενδύσεων των κεφαλαιούχων ομογενών κατά τις τελευταίες δεκαετίες του 19^ου αιώνα ήταν ο ευκαιριακός χαρακτήρας και η ρευστότητά τους. ΣΩΣΤΟ ή ΛΑΘΟΣ (μον. 2) ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2004

4.        Χρησιμοποιώντας τα σχετικά χωρία του πιο κάτω κειμένου και αξιοποιώντας τις ιστορικές σας γνώσεις να περιγράψετε τη δραστηριότητα του εξωελλαδικού ελληνικού κεφαλαίου στο ελληνικό κράτος από το 1870 έως το τέλος του 19ου αιώνα. Μονάδες 30 ΗΜΕΡ ΕΠΑΝ 2006

Κείμενο

Φαίνεται πραγματικὰ ὅτι γιὰ τοὺς ὁμογενεῖς ἡ «ἐπιχείρησις Ἑλλὰς» δὲ σήμαινε ἁπλῶς τὴν ἐγκατάστασή τους στὸν ἑλλαδικὸ χῶρο καὶ τὴν ἐπιχειρηματική τους ἀνάπτυξη ἐκεῖ, ἀλλά, ἀκόμα περισσότερο, σήμαινε τὴν ἐπιδίωξη ἐξαιρετικῶν εἰσοδημάτων καὶ ὑπερκερδῶν, ἀνώτερων ἀπὸ τὰ θεωρούμενα διεθνῶς ὡς συνήθη. Ἔτσι, οἱ ἄνθρωποι αὐτοὶ κινήθηκαν μόνιμα σὲ ἕνα κλίμα προσωπικῶν πιέσεων, προσπαθώντας νὰ ἀποσπάσουν ἀπὸ τὴν ἑλληνική κυβέρνηση ὄχι ἁπλῶς δικαιώματα, ἀλλὰ ποκλειστικότητες καὶ προνόμια. Ἔτσι, τὰ ὑπερκέρδη, ἡ κερδοσκοπία, οἱ πρόσοδοι, τὰ ρονόμια παρουσιάσθηκαν μὲ τὴν ἀνοχὴ τοῦ κράτους σὲ ὅλους τοὺς τομεῖς, ὅπου οἱ ὁμογενεῖς ἀναμίχθηκαν: στὰ τσιφλίκια τῆς Θεσσαλίας–Ἄρτας, στὶς παραγγελίες τῶν δημοσίων ἔργων, στὰ ἐθνικὰ δάνεια, στὴν ἐπεξεργασία τοῦ προστατευτικοῦ δασμολογίου, στὴ διατύπωση τῆς φορολογικῆς πολιτικῆς κλπ.

 Ιστορία του Ελληνικού ΄Εθνους, τόμος ΙΔ΄ (Αθήνα, 1977), σ. 58.

5.        Τανζιμάτ: ορισμός (μον 5) ΕΣΠΕΡ 2006

6.